برهان نفیسبرهان نفیس، طبیب مشهور کرمانی و نویسنده کتابهای طبی در قرن نهم است. ۱ - معرفی برهان نفیسبرهان نفیس، طبیب مشهور کرمانی و نویسنده کتابهای طبی در قرن نهم. در منابع نام کامل وی نفیس بن عوض بن نفیس کرمانی ملقب به «برهان الدین» آمده است. [۱]
ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج۴، ص۱۰۹، تهران ۱۳۶۳ ش.
[۲]
علی اکبر دهخدا، لغت نامه، ذیل «نفیس»، زیر نظر محمد معین، تهران ۱۳۲۵ـ ۱۳۵۹ ش.
[۳]
علی اکبر نفیسی، فرهنگ نفیسی، ذیل «نفیس»، تهران ۱۳۴۳ ش.
[۴]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۱، ستون ۷۷، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۵]
اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۲، ستون ۴۹۸،، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
او در حدود ۸۱۲ در کرمان متولد شد و پس از آن‌که شهرتش در طب زبانزد شد، در روزگار ولایتعهدی الغ بیگ گورکانی (حک: ۸۵۰ـ۸۵۳)، به دعوت وی، از کرمان به سمرقند رفت و با عنوان «طبیب دربار» تا پایان عمر الغ بیگ در دربار اقامت داشت. برهان پس از کشته شدن الغ بیگ (رمضان ۸۵۳) به کرمان بازگشت و احتمالاً چندی بعد در گذشت. خاندان وی نیز همه به طب و حکمت روی آوردند. از جمله نوادگان او علی اکبر نفیسی (ملقب به ناظم الاطبا)، پدر سعید نفیسی است که سلسله نسبش با ده واسطه به برهان می‌رسد [۶]
سعید نفیسی، «دکتر علی اکبرخان نفیسی ناظم الاطباء، ج۱، ص۵۲ـ۵۳، ۱۲۶۳ـ۱۳۴۲ قمری، یادگار، سال ۳، ش ۴، ۱۳۲۴ ش.
۱.۱ - آثار برهان الدینمعروفترین اثر برهان شرحی است که بر الاسباب والعلامات نجیب الدین سمرقندی (متوفی ۶۱۸) نوشته است. وی این کتاب را در اواخر صفر ۸۲۷، به درخواست الغ بیگ شرح و به او هدیه کرد. [۷]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۱، ستون ۷۷، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۸]
ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، ج۴، ص۱۰۹، تهران ۱۳۶۳ ش.
برهان تنها فن سوم (امراض مخصوص هر یک از اعضا) و بخشی از فن چهارم (امراض عامه) کتاب سمرقندی را شرح کرده است. کتاب دیگر او به نام شرح نفیسی شرحی است بر الموجز فی القانون ابن نفیس (متوفی ۶۷۸)، که خود شرح قانون ابن سیناست. این کتاب که در ذیحجه ۸۴۱ در سمرقند تألیف شده، شامل چهار فن طب نظری و عملی، ادویه و اغذیه مفرد و مرکب، امراض مخصوص هر یک از اعضا و امراض عامه است. این دو اثر بیش از چهارصد سال مرجع پزشکان اسلامی بوده و در حوزه‌های درسی تدریس می‌شده [۹]
سعید نفیسی، «دکتر علی اکبرخان نفیسی ناظم الاطباء، ج۱، ص۵۳، ۱۲۶۳ـ۱۳۴۲ قمری، یادگار، سال ۳، ش ۴، ۱۳۲۴ ش.
[۱۰]
محمد تقی میر، پزشکان نامی پارس، ج۱، ص۴۴، شیراز، تاریخ مقدمه ۱۳۴۸ ش.
و بارها در ایران و هندوستان به چاپ رسیده است.
آثار چاپ نشده او عبارت‌اند از: کلیات شرح نفیسی؛ بحارین و کتاب السموم که نسخه خطی آن‌ها موجود است. ۲ - فهرست منابع(۱) اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین، در حاجی خلیفه، کشف الظنون، ج ۶، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۲) مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰. (۳) علی اکبر دهخدا، لغت نامه، زیر نظر محمد معین، تهران ۱۳۲۵ـ ۱۳۵۹ ش. (۴) ذبیح الله صفا، تاریخ ادبیات در ایران، تهران ۱۳۶۳ ش. (۵) محمد تقی میر، پزشکان نامی پارس، شیراز، تاریخ مقدمه ۱۳۴۸ ش. (۶) سعید نفیسی، «دکتر علی اکبرخان نفیسی ناظم الاطباء، ۱۲۶۳ـ۱۳۴۲ قمری، یادگار، سال ۳، ش ۴، ۱۳۲۴ ش. (۷) علی اکبر نفیسی، فرهنگ نفیسی، تهران ۱۳۴۳ ش. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «برهان نفیس»، شماره۱۱۴۳. |